Srebrna Góra

Srebrna Góra

Historia miasta ściśle związana jest z losami kopalni srebra. Rozwój miejscowości następował w wyniku wzrostu zainteresowania tutejszymi pokładami srebra, które przyciągały górników i inwestorów. Pierwsi osadnicy przybyli w te rejony około 1370 r. i byli to poszukiwacze cennych kruszców z Miśni. Wiek XV przyniósł osłabienie rozwoju miejscowego górnictwa i dopiero w wieku XVI nastąpił jego ponowny rozkwit. 25 czerwca 1536 r. osada na mocy uroczyście podpisanego dokumentu otrzymała prawa wolnego miasta górniczego (w roku 1945 roku Srebrna Góra utraciła prawa miejskie) i dzisiejszą nazwę. Upadek górnictwa nastąpił na początku XVII wieku, a wojna trzydziestoletnia doprowadziła do całkowitego zniszczenie miasta. Odbudowa Srebrnej Góry została zakończona około 1670 r. i już wówczas otrzymała swój układ urbanistyczny. Budynki ustawione były w trzech rzędach, z tegoż układu pochodzą również przetrwałe do dziś nazwy ulic. Ulica Letnia – od dawnej Strony Letniej i ulica Zimowa – od Strony Zimowej, pomiędzy nimi znajdowała się Strona Środkowa. Na stokach Ostrogu, powyżej Strony Zimowej, znajdowała się dzielnica zwana Nowym Miastem, gdzie stały małe i ubogie domy. Miasto nie miało rynku, a początkowo nawet ratusza, za jego centralny budynek uważano kościół. Wiek XVIII przyniósł kolejne próby uruchomienia miejscowego górnictwa, ale zakończyły się one niepowodzeniem. Podobnie jak działania podjęte w połowie XIX i na początku XX wieku. Po załamaniu z okresu wojny trzydziestoletniej srebrnogórskie górnictwo nigdy się już nie podniosło. Poważnym zwrotem w dziejach miasta okazała się wojna wypowiedziana Austrii przez Prusy w 1740 roku, która doprowadziła w efekcie do wybudowania w latach 1765-1777 fortów w Srebrnej Górze. Budowa twierdzy i przybycie do miasta garnizonu przyczyniły się do ożywienia gospodarczego. Odtąd losy miasta nierozerwalnie związane zostały z losami twierdzy, początkowo ze względu na działania wojenne, a później z uwagi na walory turystyczne.

Twierdza Srebrnogórska – Pomnik Historii
Największa Górska Twierdza w Europie. Granica zespołu zabytkowego obejmuje obszar warowni o powierzchni 106 ha, usytuowanej na wzniesieniach otaczających Przełęcz Srebrną w paśmie Gór Sowich i Bardzkich, złożonej z różnego rodzaju dzieł obronnych, murowanych i ziemnych, z drogami fortecznymi, a w szczególności:

Trzon Twierdzy z Donżonem i wieńcem detaszowanych bastionów na Warownej Górze;
Fort Wysoka Skała;
Fort Rogowy I;
Schron Bramy Polnej;
Fort Chochoł Mały;
Luneta na Chochole Małym;
Bateria Tarasowa na Chochole Średnim;
Reduta Skrzydłowa na Chochole Wielkim;
Bateria Kazamatowa na Chochole Wielkim;
Fort Ostróg.

Prace budowlane zaczęły się w 1765 r. i trwały do 1777 r. Okres ten dzieli się na trzy etapy:

I 1765-1768 - wzniesiono centralne elementy forteczne: Donżon, kazamaty galerii przeciwstokowej i bastiony pomocnicze.
II 1768-1771- zbudowano wspomagające Donżon forty: Rogowy, Wysoka Skała, Ostróg oraz ich esplanady.
III 1770-1777 - wykonano umocnienie Chochołów, a w latach 1772-1776 koszary.
W 1777 r. oficjalnie zakończono budowę twierdzy. Zatrudniono ok. 4000 robotników,
a łączny koszt budowy obliczony w XX wieku przekraczał 1.573.000 talarów. W całej twierdzy znajdowało się łącznie 299 kazamat i 52 izby strzeleckie. Na wypadek wojny jej załogę miało stanowić 3756 żołnierzy, a w razie potrzeby nawet 5000. Artyleria forteczna składała się z 264 dział, haubic i moździerzy. Magazyny mogły pomieścić żywność, broń, amunicję i opał na co najmniej trzymiesięczne oblężenie. Centralną i najwyższą częścią twierdzy jest Donżon (120 metrów szerokości i 140 długości). Składa się on z czterech dużych bastei wieżowych.

Ze względu na wartości historyczne, architektoniczne, techniczne, krajobrazowe i kulturowe założenia obronnego, będącego wybitnym przykładem osiemnastowiecznej warowni górskiej (przełęczowej), które przetrwało w oryginalnej formie i jako takie stanowi dzieło unikalne w Polsce, a także w skali europejskiej, Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 roku Twierdza Srebrnogórska została uznana za Pomnik Historii – najwyższą rangę ochrony jaką w Rzeczypospolitej Polskiej może otrzymać obiekt zabytkowy.